Cách đây 80 năm, tháng 8 năm 1945, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, cả dân tộc Việt Nam đã nhất tề vùng lên Tổng khởi nghĩa thắng lợi, giành chính quyền trong cả nước. Ngày 2-9-1945, trong cuộc mít-tinh của gần một triệu người tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản Tuyên ngôn độc lập, long trọng tuyên bố trước Nhân dân Việt Nam và thế giới sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (nay là nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam), Nhà nước công nông đầu tiên ở Đông Nam Á. Với thắng lợi đó, Nhân dân ta từ thân phận nô lệ đã trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình.
Nhìn lại lịch sử, cách mạng tháng 8 diễn ra và thành công trong một bối cảnh lịch sử đặc biệt. Về tình hình trong nước lúc bấy giờ, trong cuộc đấu tranh giành độc lập dân tộc (1930 - 1945), Đảng đã lãnh đạo và tổ chức quần chúng đấu tranh phát triển lực lượng cách mạng, chuẩn bị giành chính quyền trải qua các cao trào cách mạng như cao trào cách mạng (1930 - 1931) mà đỉnh cao là Xô viết Nghệ Tĩnh. Thực dân Pháp và tay sai đã đàn áp dã man cao trào cách mạng của Nhân dân ta. Cao trào cách mạng 1930 - 1931 và Xô viết Nghệ Tĩnh tuy chỉ tồn tại trong thời gian ngắn, nhưng đã khẳng định sự đúng đắn của đường lối cách mạng Việt Nam, khẳng định vai trò và năng lực của Đảng trong cách mạng giải phóng dân tộc. Từ đó đã hình thành trong thực tế khối liên minh công nông và phát huy sức mạnh của khối liên minh đó. Cao trào cách mạng 1930 - 1931 là cuộc tổng diễn tập đầu tiên của Đảng và quần chúng cách mạng, chuẩn bị cho thắng lợi của Tổng khởi nghĩa tháng Tám năm 1945. Không những thế, trong thời gian này, tình hình thế giới có những diễn biến đáng chú ý. Sự ra đời chủ nghĩa phát xít ở Italia và Đức, sự xuất hiện của chủ nghĩa quân phiệt Nhật Bản đã trực tiếp đe dọa hòa bình, dân chủ và tiến công vào phong trào cách mạng thế giới...
Ngày 9-3-1945, phát xít Nhật đã nổ súng đảo chính lật đổ chính quyền thực dân Pháp ở Đông Dương. Kẻ thù của cách mạng nước ta lúc này chỉ còn là phát xít Nhật. Ngày 12-3-1945, Thường vụ Trung ương Đảng ra chỉ thị Nhật - Pháp bắn nhau và hành động của chúng ta, phát động phong trào kháng Nhật, cứu nước. Phong trào phá kho thóc của Nhật, cứu đói không chỉ có ý nghĩa kinh tế mà còn mang nội dung chính trị. Sau ngày 9-3-1945, Việt Minh đã lãnh đạo quần chúng nổi dậy ở Hiệp Hòa (Bắc Giang), Tiên Du (Bắc Ninh), Bần Yên Nhân (Hưng Yên). Ở Quảng Ngãi nổ ra cuộc khởi nghĩa Ba Tơ. Ở Việt Bắc, Giải phóng quân và Cứu quốc quân đẩy mạnh chiến tranh du kích, mở rộng căn cứ địa. Ngày 16-4-1945, Tổng bộ Việt Minh ra chỉ thị vể tổ chức Ủy ban dân tộc giải phóng các cấp. Ngày 15-5-1945, Giải phóng quân và Cứu quốc quân thống nhất thành Việt Nam giải phóng quân. Ngày 4-6-1945, Khu giải phóng Việt Bắc ra đời.
Ngày 8-5-1945, chiến thắng của Liên Xô đã buộc phát xít Đức đầu hàng Đồng Minh. Ở châu Á, ngày 14-8-1945, phát xít Nhật cũng đầu hàng. Chớp lấy thời cơ, ngày 13-8-1945, Hội nghị Đảng toàn quốc họp tại Tân Trào (Tuyên Quang) quyết định thành lập Ủy ban khởi nghĩa toàn quốc. Tiếp đó, ngày 16-8, Đại hội quốc dân họp, thành lập Ủy ban giải phóng dân tộc Việt Nam do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Căn cứ vào chỉ thị của Đảng, từ ngày 14-8 nhiều địa phương đã chủ động khởi nghĩa giành chính quyền. Ngày 19-8 khởi nghĩa ở Hà Nội, ngày 23-8 ở Huế, ngày 25-8 ở Sài Gòn. Trong vòng hai tuần lễ từ ngày 14-8 đến ngày 28-8 cuộc tổng khởi nghĩa của Nhân dân ta đã thắng lợi hoàn toàn, lật nhào chế độ thuộc địa và phong kiến. Ngày 27-8, Ủy ban giải phóng dân tộc được cải tổ thành Chính phủ cách mạng lâm thời. Ngày 29-8 danh sách thành viên Chính phủ được công bố trên các báo ở Hà Nội gồm 15 người do Hồ Chí Minh làm Chủ tịch. Ngày 2-9-1945, tại Quảng trường Ba Đình (Hà Nội), thay mặt Chính phủ lâm thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc bản Tuyên ngôn độc lập, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 là sự kiện vĩ đại trong lịch sử dân tộc Việt Nam, là điển hình của cách mạng dân tộc dân chủ nhân dân. Cuộc cách mạng đó đã đánh đổ chế độ thuộc địa của thực dân Pháp và phát xít Nhật áp đặt trên đất nước ta kéo dài hơn 80 năm, lật nhào chế độ phong kiến hàng ngàn năm, đưa nước ta từ một nước thuộc địa trở thành một nước độc lập. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ trở thành người chủ đất nước. Cách mạng Tháng Tám thắng lợi đã mở ra kỷ nguyên mới trong lịch sử dân tộc, kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội.
Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, đó là thắng lợi của đường lối chiến lược và chỉ đạo chiến lược cách mạng dân tộc dân chủ Nhân dân đúng đắn của Đảng trải qua 15 năm đấu tranh khắc phục sự khác nhau trong nhận thức. Đó là kết quả của 15 năm xây dựng lực lượng và chờ đợi chớp lấy thời cơ khởi nghĩa của Đảng trải qua ba cao trào cách mạng, kết quả của phương pháp bạo lực cách mạng kết hợp chặt chẽ với đấu tranh chính trị, đấu tranh vũ trang và kết hợp chặt chẽ đấu tranh nông thôn với đấu tranh thành thị và đấu tranh linh hoạt và kết quả của quá trình xây dựng Đảng ngang tầm với nhiệm vụ giải phóng dân tộc trong điều kiện mà tình hình thế giới và trong nước có nhiều thuận lợi.
Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã để lại cho Nhân dân ta những bài học kinh nghiệm lịch sử quý báu, mãi mãi soi sáng cho các chặng đường cách mạng Việt Nam. Đảng ta đã đứng vững trên lập trường của giai cấp công nhân để giải quyết đúng đắn mối quan hệ hai nhiệm vụ chống đế quốc và phong kiến trên cơ sở giương cao ngọn cờ độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. Trong 15 năm lãnh đạo cách mạng, Đảng đã triệt để lợi dụng mâu thuẫn trong hàng ngũ của kẻ thù và tập trung ngọn lửa đấu tranh với kẻ thù trước mắt, xây dựng Mặt trận Dân tộc thống nhất rộng rãi dựa trên nền tảng khối liên minh công - nông vững chắc, cương quyết đi theo con đường bạo lực cách mạng để mà giành chính quyền, tích cực chớp lấy thời cơ, dũng cảm phát động toàn dân khởi nghĩa giành chính quyền.
Sau năm 1945, những bài học trên tiếp tục được Đảng ta vận dụng hiệu quả trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ, thể hiện ở việc kiên định mục tiêu độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội; Xây dựng mặt trận dân tộc thống nhất, tập hợp các lực lượng yêu nước; Phát huy sức mạnh toàn dân, toàn quân trong thế trận chiến tranh nhân dân; Kết hợp chặt chẽ đấu tranh chính trị, ngoại giao và quân sự để đi đến thắng lợi hoàn toàn năm 1975.
Trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước hiện nay, đặc biệt trong bối cảnh đổi mới và hội nhập quốc tế sâu rộng, các bài học của Cách mạng Tháng Tám tiếp tục phát huy giá trị: Kiên định con đường độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội. đây là nền tảng lý luận và thực tiễn cho sự phát triển của đất nước trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập; Phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng trong tình hình mới, củng cố năng lực cầm quyền, đổi mới phương thức lãnh đạo, nâng cao chất lượng cán bộ, bảo đảm sự lãnh đạo toàn diện của Đảng trong thời đại số; Tiếp tục tăng cường khối đại đoàn kết toàn dân tộc, huy động sức mạnh toàn dân trong xây dựng kinh tế, bảo vệ chủ quyền, phòng chống thiên tai, dịch bệnh và các thách thức an ninh phi truyền thống; Chủ động, sáng tạo trong hội nhập quốc tế, tận dụng các hiệp định thương mại, mở rộng quan hệ đối ngoại, bảo vệ lợi ích quốc gia, nâng cao vị thế Việt Nam trên trường quốc tế; Nâng cao tinh thần cảnh giác cách mạng và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các luận điệu sai trái, bảo vệ độc lập, chủ quyền và thành quả cách mạng. Những bài học kinh nghiệm từ Cách mạng Tháng Tám 1945 là tài sản quý báu, có giá trị lịch sử và thực tiễn sâu sắc. Việc vận dụng linh hoạt, sáng tạo những bài học đó trong công cuộc đấu tranh thống nhất đất nước và giai đoạn đổi mới, hội nhập hiện nay tiếp tục là nhân tố quyết định sự thành công của cách mạng Việt Nam trên con đường xây dựng đất nước hùng cường, phát triển bền vững.
Kể từ khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (1930), đặc biệt sau thành công của Cách mạng Tháng Tám năm 1945, nước ta bước vào kỷ nguyên độc lập dân tộc và tiến lên chủ nghĩa xã hội. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhân dân ta đã vượt qua muôn vàn gian nan, thử thách, lập nên những thành tựu vĩ đại, có ý nghĩa lịch sử và thời đại sâu sắc trên các mặt trận: đấu tranh giải phóng dân tộc xây dựng đất nước mà tiêu biểu là Đại thắng mùa Xuân năm 1975 bảo vệ Tổ quốc và làm tròn nghĩa vụ quốc tế như Giúp nhân dân Lào và Campuchia thoát khỏi nạn diệt chủng, xây dựng đất nước hòa bình, hữu nghị và Tích cực tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình của Liên Hợp Quốc, khẳng định vai trò là thành viên có trách nhiệm của cộng đồng quốc tế.
Sau gần 40 năm đổi mới (từ 1986), Việt Nam đã vươn lên từ một nước nghèo, kém phát triển thành một quốc gia có thu nhập trung bình, đang hướng tới thu nhập trung bình cao, tăng trưởng kinh tế duy trì ổn định, hội nhập sâu rộng, tham gia nhiều hiệp định thương mại tự do thế hệ mới (CPTPP, EVFTA, RCEP...); đời sống nhân dân được cải thiện rõ rệt, giảm nghèo bền vững, bảo đảm an sinh xã hội, đạt nhiều thành tựu về y tế, giáo dục, khoa học – công nghệ, chuyển đổi số; đất nước có uy tín và vị thế ngày càng cao trên trường quốc tế.
Có được những thấng lợi đó là nhờ công lao, trí tuệ, sự hy sinh của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân; sự lãnh đạo, tổ chức của Đảng cộng sản Việt Nam; sự trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, nhân dân và Đảng của Quân đội nhân dân và Công an nhân dân. Bên cạnh đó là nhờ sự giúp đỡ quý báu của bạn bè quốc tế. Trong suốt 80 năm qua, Việt Nam luôn nhận được sự ủng hộ to lớn, sự giúp đỡ chí tình của các nước anh em, các tổ chức quốc tế, phong trào cách mạng trên toàn thế giới; Tình đoàn kết, hữu nghị quốc tế đã góp phần tạo nên hậu thuẫn vững chắc cho cách mạng Việt Nam. Ngày nay, Việt Nam chủ động thúc đẩy quan hệ đối ngoại độc lập, đa phương hóa, đa dạng hóa, là bạn, là đối tác tin cậy, là thành viên tích cực của cộng đồng quốc tế.
Gần 40 năm kể từ khi thực hiện công cuộc đổi mới (1986 - 2025), đất nước Việt Nam đã ghi dấu một hành trình phát triển đầy ấn tượng, mang tầm vóc lịch sử. Dưới sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng Cộng sản Việt Nam, dân tộc ta đã và đang bước vào một kỷ nguyên vươn mình mạnh mẽ, với những thành tựu to lớn, toàn diện trên mọi lĩnh vực. Từ một quốc gia nông nghiệp lạc hậu, Việt Nam đã vươn lên trở thành một trong những nền kinh tế có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất thế giới. Đời sống nhân dân không ngừng được cải thiện, tỷ lệ đói nghèo giảm mạnh, hệ thống hạ tầng ngày càng hiện đại, khoa học – công nghệ phát triển nhanh chóng, văn hóa – xã hội được quan tâm, giáo dục – y tế ngày càng được đầu tư toàn diện. “Kỷ nguyên vươn mình” không chỉ là bước chuyển về kinh tế – xã hội mà còn là sự khẳng định về bản lĩnh, trí tuệ và khát vọng của dân tộc Việt Nam. Chúng ta đang hướng đến mục tiêu xây dựng một Việt Nam giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, hạnh phúc, sánh vai cùng các cường quốc năm châu như Bác Hồ kính yêu từng mong mỏi.
Trong không khí cả nước hướng tới kỷ niệm các ngày lễ lớn và tiếp tục đẩy mạnh các phong trào thi đua yêu nước, các hoạt động “Uống nước nhớ nguồn”, “Đền ơn đáp nghĩa” diễn ra sâu rộng và đầy ý nghĩa. Đây là dịp để các thế hệ hôm nay thể hiện lòng biết ơn sâu sắc đối với công lao to lớn của các anh hùng liệt sĩ, thương binh, bệnh binh, các Mẹ Việt Nam Anh hùng, cùng toàn thể những người đã hy sinh, đóng góp vìđộc lập, tự do và sự phát triển của đất nước. Các hoạt động thăm hỏi, tặng quà, tu sửa nghĩa trang liệt sĩ, xây dựng nhà tình nghĩa, tổ chức gặp mặt các gia đình chính sách... được tổ chức đồng bộ từ Trung ương đến địa phương. Đây chính là sự tiếp nối truyền thống đạo lý tốt đẹp “Ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, đồng thời góp phần giáo dục thế hệ trẻ về tinh thần yêu nước, trách nhiệm với cộng đồng và lòng tự hào dân tộc.